Μορφολογία του δέντρου
Η πορτοκαλιά όπως και τα υπόλοιπα εσπεριδοειδή (ξυνά), δε ρίχνει τα φύλλα της το χειμώνα, τα οποία (αναλόγα με την ποικιλία) είναι μεσαίου μεγέθους, ελλειψοειδή, πλατιά, λεία, γυαλιστερά, έντονα πράσινα και στα μεγάλα δέντρα είναι πιο πυκνά. Ο κορμός είναι ίσιος και λείος και οι ρίζες απλώνονται πλούσιες σε αρκετή έκταση, κυρίως σε πλάτος και όχι τόσο πολύ σε βάθος (μέχρι ένα μέτρο). Η πορτοκαλιά σαν δένδρο δεν ψηλώνει περισσότερο από τα 7-8 m, ωστόσο με σωστό και τακτικό κλάδεμα εύκολα την κρατάμε στο ύψος που θέλουμε, ακόμα και σε τέτοιο μέγεθος ώστε να μεγαλώνει ικανοποιητικά σε μια μεγάλη γλάστρα. Τα λευκά και μεγάλα άνθη της βγαίνουν μεμονωμένα ή σε μικρές ομάδες την Ανοιξη και έχουν πολύ ευχάριστο άρωμα, με την ανθοφορία να κρατά περισσότερο από ένα μήνα. Είναι γενικά ένα όμορφο δέντρο μεσαίου μεγέθους για αυτό θεωρήται ‘’επιβεβλημένη’’ την παρουσία μιας πορτοκαλιάς σε κάθε κήπο, χωρίς να υπολογίσουμε και τα πλεονεκτήματα από τους καρπούς (τα πορτοκάλια) που θα μαζέψουμε από το φθινόπωρο και μετά.
Κλίμα
Η πορτοκαλιά ευδοκιμεί πολύ καλά στις τροπικές, υποτροπικές και εύκρατες περιοχές, όπου οι χειμώνας δεν είναι βαρύς και το κλίμα γενικά είναι ζεστό και δροσερό. Καλλιεργείται από τα πεδινά παραθαλλάσια μέρη έως και υψόμετρο μέχρι 400μ. και δεν αντέχει του παγετούς (σε θερμοκρασίες κάτω από τους -3οC αρχίζουν οι σοβαρές ζημιές στην παραγωγή και στα δέντρα). Είναι λιγότερο ανθεκτική στο κρύο από τη μανταρινιά αλλά έχουν την ίδια ευαισθησία με αυτήν στους δυνατούς βόρειους ανέμους.
Πολλαπλασιασμός
Η πορτοκαλιά πολλαπλασιάζεται με εμβολιασμό της επιθυμητής ποικιλίας που θέλουμε σε ένα ανθεκτικό υποκείμενο-σπορόφυτο (συνήθως νερατζιά). Για να είμαστε βέβαιοι πως η πορτοκαλιά που θα φυτέψουμε στο κήπο θα είναι απαλλαγμένη από ιώσεις και άλλες αρρώστιες αλλά και ότι θα είναι στα σίγουρα η ποικιλία που θέλουμε, είναι προτιμότερο να αγοράζουμε έτοιμα-εμβολιασμένα φυτό από γεωπονικά καταστήματα η φυτώρια.
Κλάδεμα
Όπως σε όλα τα οπωροφόρα δέντρα και ξυνά, τα κλαδέματα στην πορτοκαλιά είναι 3 ειδών:
1) κλάδεμα διαμόρφωσης (γίνεται τα πρώτα 3-4 χρόνια από το φύτευση κλαδεύοντας έτσι ώστε να σχηματίσουμε το σχήμα του δέντρου),
2) κλάδεμα καρποφορίας (γίνεται στα ενήλικα δέντρα, για να κρατήσουμε σε ισορροπία το ισοζύγιο της βλάστησης με τη καρποφορίας) και,
3) κλάδεμα ανανέωσης ( είναι αυστηρό κλάδεμα που γίνεται σε γερασμένα, άρρωστα ή παραμελημένα δέντρα ή σε αυτά που θέλουμε να περιορίσουμε δραστικά το μέγεθος τους).
Η πορτοκαλιά έχει την τάση να βγάζει λαίμαργους βλαστούς σε όλη τη διάρκεια της βλάστησης, οι οποίοι είναι περιττοί γι αυτό πρέπει να αφαιρούνται τακτικά, με το λεγόμενο κλαδοκάθαρο. Το κλάδεμα στην πορτοκαλιά δεν πρέπει να είναι ιδιαίτερα αυστηρό και απαιτεί κάποια σχετική εμπειρία (ζητάμε από γεωπόνο να μας βοηθήσει στα πρώτα μας κλαδέματα). Το κλάδεμα γίνεται τέλος χειμώνα με αρχές άνοιξης, προτού ξεκινήσει η καινούργια βλάστηση και προσέχουμε να μη γίνεται με βροχερό και υγρό καιρό. Από τις τομές του κλαδέματος μπορεί να εισέλθουν διάφορα παθογόνα, γι αυτό στις μεγάλες τομές αλείφουμε ειδική πάστα επούλωσης και μόλις τελειώσουμε το κλάδεμα ψεκάζουμε τα δέντρα με χαλκούχο σκεύασμα. Τα υλικά αυτά θα τα βρούμε στα καταστήματα γεωργικών εφοδίων. Το κλαδοκάθαρο γίνεται από την Ανοιξη και ως το Φθινόπωρο.
Πότισμα
Η πορτοκαλιά χρειάζεται αρκετό νερό από την Ανοιξη ως τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές. Η συχνότητα και η δόση των ποτισμάτων εξαρτάται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες και από το έδαφος. Έτσι, τους ξηρούς ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες χρειάζονται 4-8 ποτίσματα ανά μήνα (περίπου 2 φορές την εβδομάδα). Για μεμονωμένα δέντρα επιλέγουμε την λύση του λάκου, δηλαδή τη δημιουργία κυκλικού αυλακιού/λεκάνης γύρω από το δέντρο όσο είναι η κόμη του, ώστε να συγκρατεί το νερό που θα ρίχνουμε με λάστιχο. Αν έχουμε πολλά δέντρα, μπορούμε να εφαρμόσουμε πότισμα με σταγόνες ή με χαμηλά μπεκ. Σε κάθε περίπτωση, τα ποτίσματα πρέπει να γίνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα και να μην υπερβάλλουμε στις δόσεις, ειδικά αν από το έδαφός μας δε στραγγίζει καλά και σχετικά γρήγορα το νερό. Σε αμμώδη εδάφη ποτίζουμε πιο συχνά αλλά με μικρότερες ποσότητες. Τέλος πρέπει να προσέχουμε να μη βρέχουμε το λαιμό των δέντρων γιατί μπορεί να υπάρξει προσβολή από σοβαρά παθογόνα που προσβάλλουν το λαιμό και τις ρίζες των δέντρων.
Λιπάσμα και εφαρμογή του
Η υπερβολική χρήση λιπασμάτων στη πορτοκάλιά, μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες στα δένδρα, στη παραγωγικότητα τους αλλά και στους καρπούς. Η χορήγηση των λιπασμάτων μπορεί να γίνει είτε στο έδαφος, με κοκκώδη σύνθετα λιπάσματα, είτε μαζί με το νερό της άρδευσης (υδρολίπανση), είτε με ψεκασμό στα φύλλα (διαφυλλική λίπανση). Για τη σωστή λίπανση κάθε φορά πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη το μέγεθος του δένδρου (ηλικία), αν το χώμα μας είναι γόνιμο, τη ποικιλία της πορτοκαλιάς και άλλα. Σε ελαφρύ χώμα και αμμώδες χώμα, προσθέτουμε μεγαλύτερη ποσότητα αζώτου γιατί ξεπλένεται πιο εύκολα και γρήγορα λόγω ποτίσματος. Σε βαριά έδαφη, ρίχνουμε μεγαλύτερη ποσότητα καλίου γιατί η άργιλος συγκρατεί το στοιχείο και το φυτό δυσκολεύεται να το προσλάβει. Γενικά ένα δέντρο ηλικίας 7-10 ετών χρειάζεται 1-1,5 κιλό σύνθετο κοκκώσες λίπασμα τύπου 12-12-17 δύο έως τρείς φορές το χρόνο. Σε πτωχά εδάφη θα πρέπει το λίπασμα που θα χρησιμοποιήσουμε να περιέχει και ένα ποσοστό 15-20% οργανική ουσία.
Συγκομιδή – Αποθήκευση καρπών
Η ωρίμανση των πορτοκαλιών εξαρτάται κυρίως από την ποικιλία που έχουμε φυτεύση. Ευτυχώς όμως οι περισσότερες ποικιλίες έχουν την τάση να κρατούν για αρκετό καιρό τους καρπούς στα δέντρα χωρίς να καταστρέφονται οι καρποί, οπότε μπορούμε να κόβουμε σταδιακά τα πορτοκάλια και όχι όλα μαζί. Ωστόσο, η καλύτερη ποιότητα (γεύση και θρεπτική αξία) των καρπών είναι όταν κοπούν και καταναλωθούν σύντομα από την εποχή που έχουν ωριμάσει. Στο οικιακό ψυγείο διατηρούνται για λίγες εβδομάδες, αρκεί η θερμοκρασία να μην είναι μικρότερη των 3οC και οι καρποί να είναι υγιείς. Τόν Χειμώνα μπορούν να διατηρηθούν και σε εξωτερικό χώρο για διάστημα περιπου 15 ημερών.
Διαλέγουμε για χυμό τους μικρότερους καρπούς, καθώς αυτοί έχουν περισσότερο χυμό. Ο χυμός καταναλώνεται άμεσα για να μη χάσει τη θρεπτική του αξία, αλλιώς αμέσως μετά τη στύψη συντηρείται στην κατάψυξη για αρκετούς μήνες χωρίς συντηριτικά.
Θρεπτική αξία του πορτοκαλιού
Το πορτοκάλι είναι πλούσιο σε βιταμίνη C, β-καροτίνη, φολικό οξύ, φυτικές ίνες ενώ περιέχει αντιοξειδωτικές ουσίες και άλατα. Ολα αυτά σε συνδυασμό με τη χαμηλή περιεκτικότητα σε ενέργεια, λιπαρά και υδατάνθρακες, καθιστούν το πορτοκάλι ιδανική τροφή για παιδιά, ενήλικες, παχύσαρκους και διαβητικούς ενώ ταυτόχρονα η τακτική κατανάλωσή του χειμώνα καλοκαίρι προλαμβάνει πολλές ασθένειες του ανθρώπου. Επίσης τα πορτοκάλια είναι μια καλή πηγή αμινοξέων, βήτα-καροτένιου, φολικού οξέως, πηκτίνης, καλίου, ασβεστίου, σιδήρου, ιωδίου, φωσφόρου, μαγγανίου, νατρίου, χλωρίου και ψευδαργύρου. Ένα πορτοκάλι έχει πάνω από 170 διαφορετικά φυτοθρεπτικά συστατικά και περισσότερα από 60 φλαβονοειδή, τα οποία έχει αποδειχθεί ότι έχουν αντικαρκινική και αντιφλεγμονώδη δράση.
Καλλιέργεια πορτοκαλιάς σε γλάστρα.
Για να διατηρήσουμε για μεγάλο χρονικό διάστημα μία πορτοκαλιά σε γλάστρα πρέπει να προσέξουμε τα εξής:
α) Το χώμα πρέπει να στεγνώνει ανάμεσα στα ποτίσματα.
β) Πρέπει η γλάστρα να είναι τοποθετημένη σε σημείο που να προστατεύεται όσο το δυνατόν περισσότερο από το κρύο και δυνατούς ανέμους.
γ) Εάν αγοράσουμε ένα δενδρύλλιο πορτοκαλιάς από φυτώριο, για να κάνουμε μεταφύτευση, θα πρέπει η καινούργια γλάστρα να είναι μεγαλύτερη από τη γλάστρα που βρίσκεται ήδη το φυτό.
δ) Κατά τη μεταφύτευση δεν χαλάμε τη μπάλα χώματος που καλύπτει τη ρίζα. Αφού βάλουμε χώμα συσκευασμένο στη μεγάλη γλάστρα, μεταφυτεύουμε και προσθέτουμε χώμα από πάνω πιέζοντας το ελαφρά και τέλος ποτίζουμε καλά.
ε) Στο κάτω μέρος της γλάστρας ανοίγουμε τρύπες για καλύτερη στράγγιση ή τοποθετούμε ελαφρόπετρα στο κάτω μέρος της γλάστρας.
στ) Το καλοκαίρι ποτίζουμε κέθε δύο μερες περίπου, τις πρωινές ή απογευματινές ώρες.
ζ) Η λίπανση γίνεται καθε 20-30 μέρες μόνο με υδατοδιαλυτά λιπάσματα και την περίοδο που αναπτύσεται το φυτό.
η) Σε περιπτωση που έχουμε μεγάλη καρποφορία, αραιώνουμε τα πορτοκάλια για να μην εξασθενήσει πολύ το δέντρο
